สนับสนุน โดยสินค้าคุณภาพสั่งออนไลน์ https://shopee.co.th/shop/325248129/search?page=0&sortBy=pop

   

                                                                          ประเภทบันเทิงคดี (FICTION)

ก. กวีนิพนธ์และบทละคร

1. ประชุมโคลงโลกนิติ - สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร

 

ประชุมโคลงโลกนิติ
รวมตีพิมพ์ ครั้งแรก พ.ศ. 2460 ฉบับหอประชุมแห่งชาติ กรมศิลปากร
สมเด็จกรมพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร
(พ.ศ. 2336 - 2402)

คนที่ชอบอ่านกวีนิพนธ์จะชื่นชมซาบซึ้งทั้งรสความ รสคำ และรสอารมณ์
เพราะแต่ละคำที่ใช้ มีอรรถรส มีชีวิต และมีวิญญาณ แห่งถ้อยคำ ประเทืองทั้งปัญญา และอารมณ์

...รัดกุม เข้าใจง่ายทุกบท แสดงว่า ผู้นิพนธ์ เชี่ยวชาญอย่างยิ่ง ในการแต่งโคลง และโลกนิติ
ตามความหมายก็คือ ระเบียบแบบแผน ของโลก เป็นความรู้สึกนึกคิด ที่ฝังในจิตใจมนุษย์
เป็นหลักในการดำรงชีวิตในโลก อย่างดียิ่งเรื่องหนึ่ง

โทษท่านผู้อื่นเพี้ยง เมล็ดงา
ปองติฉินนินทา ห่อนเว้น
โทษตนเท่าภูผา หนักยิ่ง
ป้องปิดคิดซ่อนเร้น เรื่องร้ายหายสูญ (171)


2. เสภาศรีธนญไชยเชียงเมี่ยง 

ศรีทะนนไชย
ศรีทะนนไชยสำนวนกาพย์ สำนวนเก่าที่สุดที่ค้นพบพิมพ์เมื่อ พ.ศ.2501
เสภาเรื่องศรีทะนนไชยเซียงเหมี้ยง สำนวนแต่งในสมัยรัชกาลที่ 4

ศรีทะนนไชย เป็นนิทานพื้นบ้าน ที่เล่าสืบต่อกันมาช้านาน ในทั่วภูมิภาคเอเซียอาคเนย์
ศรีทะนนไชยในยุคหลังๆ มีการดัดแปลง แต่งเติมเสริมต่อกันเรื่อยมา เพื่อให้สอดคล้อง กับยุคสมัยยิ่งขึ้น
อนึ่ง แม้แต่ศรีทะนนไชย ที่ปรากฏเป็นเรื่องเล่า อยู่ในท้องถิ่นต่างๆ ก็มีเรื่องราวต่างกันอยู่ไม่น้อย
โดยเฉพาะ ที่มีหลักฐานปรากฏชัดเจน คือ เซียงเหมี้ยง
ซึ่งเป็นเรื่องเดียว กับศรีทะนนไชย ที่แพร่หลายในภาคเหนือ และภาคอีสาน
แตกต่างกับ ศรีทะนนไชย ฉบับที่แพร่หลาย อยู่ในภาคกลาง ในสาระสำคัญมากทีเดียว

"แม้ว่ากษัตริย์และพระสงฆ์ จะเป็นสถาบันอันสูงส่ง ที่ชนชาติไท-ลาว ยอมรับนับถือมาช้านาน
แต่ก็มิใช่ว่าสถาบัน จะเป็นสิ่งที่ขาวสะอาด นิทานเซียงเหมี้ยง ชี้ให้เห็นเรื่องราว อย่างธรรมดา
ของกษัตริย์และพระสงฆ์ ที่มีรัก โลภ โกรธ หลง
และเพราะเหตุที่เป็นนิทาน ไม่ใช่เรื่องจริง
ผู้เล่าจึงมีสิทธิ จะวิจารณ์ หรือล้อเล่น กับความรัก โลภ โกรธ หลง เหล่านั้น
โดยไม่มีความผิด นี่เป็นช่องระบายออก ที่สังคมมีไว้ให้แก่ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน
ผู้ที่คุ้นเคยกับนิทานพื้นบ้านล้านนา และล้านช้าง จะสังเกตว่า
ทั้งกษัตริย์และพระนั่นแหละ ที่จะถูกนำมาเป็นตัวละครที่ถูกวิพากษ์วิจารณ์มากที่สุด ในอันดับต้นๆ
ค่าที่เป็นสถาบัน อันมาจาก นอกหมู่บ้าน"



3. นิราศหนองคาย - หลวงพัฒนพงศ์ภักดี


นิราศหนองคาย
พิมพ์ครั้งแรก 2412
นายทิม สุขยางค์ (หลวงพัฒนพงษ์ภักดี)
(พ.ศ. 2390-2458)

นิราศหนองคาย ต่างจากนิราศอื่นๆ คือ เป็นบันทึกประวัติศาสตร์
ที่ช่วยให้เราเข้าใจความหมายของคำว่า การยกทัพ การเกณฑ์ทัพ การพักพล
รวมทั้งเส้นทาง ระหว่างเดินทัพ จากกรุงเทพฯ ไปนครราชสีมา
ต่อไปยังพิมาย เมืองพุทไธสง เพื่อปราบกบฏฮ่อ ที่หนองคาย
แล้วเดินทางกลับมา ทางดงพระยากลาง กินเวลาถึง 8 เดือนนั้น
ช่วยให้เห็น สภาพบ้านเมืองไทย ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ได้เป็นอย่างดี
เพราะนายทิม ได้เขียนไว้โดยละเอียด ได้ภาพกระจ่าง

ครั้นต้องแสงสุริยาทิพากร กำเริบร้อนด้วยพิษฤทธิ์วิกล
อายพื้นดินนำพาให้อาพาธ วิปลาสแรงกล้าเมื่อหน้าฝน
ตกแล้งหมาดขาดเหงื่อยังเหลือทน จึ่งพาคนให้เป็นไข้ได้รำคาญ
คนเดินเท้าก้าวหล่มบ้างล้มลุก ช้างเดินบุกหล่มล้าน่าสงสาร
เหล่าโคต่างล้าล้มอยู่ซมซาน บ้างวายปราณกลิ้งตายเป็นหลายโค
ช้างบุกหล่มบ้างล้มด้วยเต็มล้า ดูก็น่าสมเพชสังเวชโข
เจ้าของช้างเสียใจร้องไห้โฮ ว่าพุทโธ่ซื้อมาราคาแพง
ที่ช้างใหญ่ไม่สู้ล้ามาติดติด พระอาทิตย์คล้อยบ่ายลงชายแสง
คนเดินเท้าอ่อนล้าระอาแรง บ้างย่องแย่งเท้าพุปะทุพอง (หน้า 216-218)



4. สามัคคีเภทคำฉันท์ - ชิต บุรทัต 




สามัคคีเภทคำฉันท์
พิมพ์ครั้งแรก 2450
ชิต บุรทัต
(พ.ศ. 2435 - 2485)

งานชิ้นเอก ในชีวิตการประพันธ์ของชิต บุรทัต กวีรัตนโกสินทร์
ผู้ได้รับการยกย่องว่า เป็น "มหาเศรษฐี แห่งศัพท์ภาษา"
ร่ำรวยถ้อยคำจนสามารถนำไปใช้ได้อย่างงดงาม ให้อารมณ์ และเหมาะสมกับเนื้อเรื่อง
จนเป็นแบบฉบับการแต่งฉันท์ ให้แก่อนุชนรุ่นหลังได้ยึดถือ

สามัคคีเภทคำฉันท์ เป็นบทกวีนิทานสุภาษิต ว่าด้วย "โทษแห่งการแตกสามัคคี"
ลักษณะเด่นของ สามัคคีเภทคำฉันท์ เป็นกวี ที่มีความงดงาม ใช้ถ้อยคำ อย่างละเมียดละไม
โอ่อ่าอลังการ ในการใช้แบบแผน ฉันทลักษณ์ ของกาพย์และฉันท์
เช่น การใช้สัททุลลวิกกีฬิตฉันท์ แต่งบทไหว้ครู หรือการใช้มาลินีฉันท์ และสัทธราฉันท์
แต่งบทขรึมขลัง การใช้กาพย์ และฉันท์ลักษณะอื่นๆ ที่ให้อารมณ์ความรู้สึก
สอดคล้องกับเนื้อหา อารมณ์ ไม่ว่าจะเป็น เรื่องน่าหวาดกลัว เกรี้ยวกราด ตกใจ ผาดโผน ลีลาอ่อนไหวโน้มนำใจ
หรือเศร้าสังเวช จนกล่าวได้ว่า เอกภาพของเนื้อหา และรูปแบบฉันทลักษณ์ ในสามัคคีเภทคำฉันท์นั้น แต่งได้ดียิ่ง



5. มัทนะพาธา - พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว 




บทละครพูดคำฉันท์เรื่องมัทนะพาธา
พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2467
พระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
(พ.ศ. 2424 - 2468)

พระราชนิพนธ์เรื่อง มัทนะพาธา เป็นบทละครพูดคำฉันท์ 5 องค์
พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้น เมื่อพ.ศ.2466
วรรณคดีสโมสรได้ยกย่องว่า เป็นหนังสือแต่งดี
เพราะทรงพระราชดำริให้ใช้คำฉันท์เป็นละครพูด อันเป็นของแปลก ในกระบวนวรรณคดี
และแต่งได้โดยยาก ยังไม่เคยมีกวีคนใดได้พยายามแต่งมาแต่ก่อน
อีกประการหนึ่ง ในทางภาษา ซึ่งปรุงชื่อตัวละคร และภูมิประเทศ ถูกต้องตามยุคแห่งภารตวรรษ
อันจำนงให้เป็นตัวเรื่อง นับว่ารูปเรื่องปรุงดี จะแต่งได้
แต่ด้วยพระปรีชาสามารถ และสุตาญาณ อันกว้างขวาง

บทละครคำฉันท์เรื่องนี้ แสดงให้เห็นถึงพิษร้าย อันเนื่องมาจากความรัก
ตรงตามความหมายของชื่อเรื่อง กล่าวคือ สุเทษณ์เทพ ผู้ทรงฤทธานุภาพ หลงรักมัทนาเทพธิดา
แต่มัทนาไม่รักตอบ สุเทษณ์ผิดหวังและโกรธ ถึงกับสาปมัทนา ให้ไปเป็นดอกไม้ในโลกมนุษย์
เดือนหนึ่งเมื่อถึงวันเพ็ญ จึงกลายร่างเป็นมนุษย์ ที่สาวและสวยได้วันหนึ่ง
ต่อเมื่อใดได้พบรัก โดยมีความรักกับบุรุษเพศ จึงจะเป็นมนุษย์ตลอดไป

ฉากปฏิญาณรัก ระหว่างท้าวชัยเสนกับมัทนา ในยามรุ่งอรุณ

ชัยเสน อ้าอรุณแอร่มระเรื่อรุจี
ประดุจมโนภิรมย์ระตี ณ แรกรัก
แสงอะรุณวิโรจน์นะภาประจักษ์
แฉล้มเฉลาและโสภินัก นะฉันใด
หญิงและชาย ณ ยามระตีอุทัย
สว่าง ณ กลางกมลละไม ก็ฉันนั้น
แสงอุษาสะกาวพะพราว ณ สรรค์
ก็เหมือนระตีวิสุทธิอัน สว่างจิต
อ้าอนงคะเชิญดำเนิรสนิธ
ณ ข้าตะนูประดุจสุมิตร มโนมาน
ไปกระทั่ง ณ ฝั่งอุทกจีระธาร
และเปล่งพจี ณ สัจจะการ ประกาศหมั้น
ต่อพระพักตร์สุราภิรักษะอัน
เสด็จสถิต ณ เขตอะรัณ - ยะนี่ไซร้
ว่าตะนูและน้องจะเคียงคระไล
และครองตลอด ณ อายุขัย บ่คลาดคลา



6. โคลงกลอนของครูเทพ - เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี 




โคลงกลอนของครูเทพ
พิมพ์ครั้งแรก 2485 พิมพ์ครั้งหลัง 2515
โดยองค์การคุรุสภาเป็นหนังสือพ็อกเกตบุ๊ครวม 3 เล่ม
ครูเทพ
(พ.ศ. 2419 - 2486)

ครูเทพ เป็นนามแฝงของ นายสนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา หรือเจ้าพระยา ธรรมศักดิ์มนตรี
ผู้เป็นทั้งกวี นักเขียนเรื่องสั้น ละคร ความเรียง และนักการศึกษาคนสำคัญ
งานเด่นๆ มีอาทิ "ประชาสามัญของเรา" (21 ธ.ค. 2472)
ที่ท่านนำ ทำนองเพลงชาวบ้าน คือ ลำนำพวงมาลัย ลำนำนกกระทุง มาใช้อย่างได้ จังหวะจะโคน และงดงาม
กลอนชิ้นนี้ กล่าวถึงชีวิต ของชาวนาชาวไร่ ซึ่งเคยใช้ชีวิต ตามสบาย แบบทำงานบ้าง พักเล่นในช่วงเทศกาลบ้าง
ไม่ได้ห่วงเรื่องเวลา หรือการทำงานเพื่อเงิน แต่วิถีชีวิตเช่นนี้ กำลังเปลี่ยนไป เพราะ

"เจ้าพวงมาลัยเอย
เจ้าเกิดทุรนทุราย เพราะเจ๊กแขกเข้ามาล่อ
ทั้งเครื่องกินเครื่องใช้ เจ้าทนไม่ไหวจริงหนอ
แม้แต่ข้าวก็ มีโรงรับจ้างสีเอย"

ชาวนาชาวไร่ เริ่มเปลี่ยนไป เป็นลูกจ้าง โรงงานอุตสาหกรรม
ซึ่งท่านมองเห็นว่า ไม่ได้มีความเป็นอิสระ เหมือนกสิกร อีกต่อไป

"เจ้ากรรมกรเอย
อยู่ในนาคร หรือป่าดอนชนบท
เวลาเป็นของเขา ไม่ใช่ของเจ้าทั้งหมด
ขาดเงินทองก็ต้องอด ทุกสิ่งกำหนดค่าเอย"



7. บทละครเรื่องพระลอ - พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ 




บทละครเรื่องพระลอ
พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2496
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์
(พ.ศ.2404-2474)

ในด้านของการดัดแปลงลิลิตมาเป็นบทละคร ถือได้ว่า บทละครเรื่องพระลอ เป็นละครที่สนุกมากเรื่องหนึ่ง
ใช้บทร้อง ผสมผสานกับบทเจรจา สลับกับบทประพันธ์ เป็นช่วงๆ
บทร้องนั้น ทรงแต่งขึ้นอย่างประณีต ได้อารมณ์ ถ้อยคำไพเราะ กะทัดรัด
เพื่อใช้เป็นบทร้อง ในการแสดงบนเวที ทำให้ไม่ยืดเยื้อ ภาษาแต่ละตอน สอดคล้องกับอารมณ์ของเหตุการณ์ เป็นอย่างดี
สมกับที่ยกย่องกันว่า ทรงเป็นเจ้านาย ที่มีความรอบรู้ทางอักษรศาสตร์ อย่างยอดเยี่ยม

ผู้ที่เคยฟังเพลงร้องลำ ลาวครวญ บทต่อไปนี้ ก็คงจะจำได้ดีว่า
เป็นบทเพลงกินใจ ที่ไม่เคยเสื่อมคลายนิยมเลย
ซึ่งก็ตัดตอนไปจาก บทครวญถึงพระมารดา ของพระลอ ขณะอยู่ในแดนป่า บ่ายหน้าสู่เมืองสรองดังนี้

โอ้พระชนนีศรีแมนสรวง
จะโศกทรวงเสียวรู้สึกรำลึกถึง
ไหนทุกข์ถึงปิตุรงค์ทรงรำพึง
ไหนโศกซึ้งถึงกูคู่หทัย
ร้อยชู้ฤๅเท่าเนื้อเมียตน
เมียร้อยคนฤๅเท่าพระแม่ได้
พระแม่อยู่เยือกเย็นไม่เห็นใคร
ฤๅกลับไปสู่นครก่อนจะดี (หน้า 83)



8. ขอบฟ้าขลิบทอง - อุชเชนี 




ขอบฟ้าขลิบทอง
พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2499 โดยสำนักพิมพ์ดวงกมล
อุชเชนี
(พ.ศ.2462 - )

อุชเชนี เป็นตัวแทนของชนชั้นกลาง ยุคหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง
ซึ่งตระหนักในจิตวิญญาณ ของเสรีชน เสรีภาพ และความเสมอภาค
ที่จะมีฐานะนำ หรือเปลี่ยนแปลงประวัติศาสตร์
เธออยู่ในยุคซึ่งชนชั้นกลาง กำลังแสวงหาความหมาย ที่ยืนของตัวเขาเอง

สาระสำคัญ ในบทกวีของอุชเชนี ที่มีอยู่เสมอต้นเสมอปลาย
ก็คือ อุชเชนี รับรอง และยืนเคียงความรู้สึก ของชนชั้นกลาง
แต่ชนชั้นกลางของอุชเชนีนั้น มีลักษณะเฉพาะอยู่อย่างหนึ่งคือ เป็นชนชั้นกลาง ผู้เห็นคุณค่า ของชนชั้นที่ต่ำกว่า
เขาช่วยเหลือ และยืนหยัดอยู่ด้วยกัน เธอมองเห็นคนจน ผู้ซึ่งอาจก้าวขึ้นมา หรือทลายลงไป
จากการเคยเป็น ชนชั้นกลางมาก่อน

เพียงโค้งสะพานอันเดิม ช่วยเสริมความหวังช่างเขลา
แต่คนยากเข็ญเช่นเรา มีมากมิเบาเจ้าเอย...
ด้วยใจแนบเรียงเคียงสนิท มิ่งมิตรจงพิงอกข้า
หยัดอยู่สู้โลกพาลา จนกว่าอรุณรุ่งราง (2493 หน้า 57)

หรือ

กับเธอฉันกล้าก้าวไป เพราะรวมกันไซร้เราหาญ
กับเธอขมคุกรุกราน แหลกลาญหวานรื่นชื่นแทน
กับเธอขัดสนจนยับ จักดับร้อนเข็ญเย็นแสน
กับเธอฉันดั้นทั่วแดน ด้วยแขนสองสู้ชูใจ
เพราะเธอใช่คนคนเดียว จักเที่ยวดับทุกข์ใครได้
เธอคือทัพทาสกาจไกร ผู้ใฝ่เสรีชีวา (2493, หน้า 88)



9. เราชะนะแล้ว, แม่จ๋า. - นายผี 




เราชะนะแล้ว, แม่จ๋า
เขียนในช่วงปีพ.ศ. 2495-2496 พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.2517
นายผี (อัศนี พลจันทร)
(พ.ศ.2461-2530)

เราชะนะแล้ว, แม่จ๋า เป็นบทกวีประเภทฉันท์ ซึ่งผูกขึ้น เป็นเรื่องราวของ
ชีวิตกรรมกรหญิง ในโรงเลื่อยแห่งหนึ่ง กับแม่และน้องชายของเธอ ...
ในราตรีอันพิกลพิการ เงียบสงัดราตรีหนึ่ง ไม่มีแม้แสงดาว และแสงเดือน
มีก็เพียงแสงอนาถ แห่งนัยน์ตา ของลูกน้อยและแม่ มองดูกัน ด้วยความรันทด และสิ้นหวัง
ผู้เป็นลูกน้อยนั้น ป่วยหนัก และกำลังจะจากโลกไป
ฝ่ายแม่ ซึ่งกำลังเจ็บนั้นเล่า สุดจะหาหยูกยา มาหยุดความตายของลูกน้อย
เธอผู้เป็นพี่ เป็นกรรมกรหญิงโรงเลื่อย เป็นผู้นำการต่อสู้ ของเพื่อนกรรมกร
จะต้องไปร่วมการต่อสู้ นัดหยุดงานประท้วง ของเพื่อนกรรมกร แต่ทว่า

เมื่อน้องนี่ มาเจ็บ ก็ประจักษ์ ว่ายากใจ
จักปอง แลมองไป ก็ปั่นป่วน อยู่รวนเร
กำลัง แม่อิดโรย ละเจิ๊่ยโหย ให้โผเผ
ลุกนั่ง ยังโงเง ด้วยหง่อมงุ้ม อยู่งันงัน
อุ้มน้องอัน นอนแบบกับ อกแนบ บ่จำนรร
จานิ่ง คำนึงอัน ใดแลแม่ มาทรมาน
น้ำตาแม่ ตกต้อง ทั้งสองแก้ม ยิ่งสงสาร
แม่จ๋า อย่าทนทาน ให้ทุกข์ท่วม บ่ทานทน
อ้าน้องนี่ มาไข้ ยิ่งเจ็บใจ ในความจน
แม่ลูก เราสามคน จะกอดคอ เข้าคร่ำครวญ (หน้า 67)

เรื่องราว ของกรรมกรหญิงผู้นี้ เป็นเรื่องในทำนอง วีรสตรีสู้รบ
เป็นการวาดภาพ วีรบุคคล ซึ่งเชิดชูการต่อสู้ ของฝ่ายกรรมกร แม่ของกรรมกรหญิง เป็นแม่
ซึ่งนายผีสร้างขึ้นมา เพื่อแทนความหมาย ของแม่ในอุดมคติ เป็นสัญลักษณ์ของความรัก
อันเปี่ยมด้วยการเสียสละเพื่อส่วนรวม เป็นอุดมการณ์แรงกล้า
ในยุคที่ความคิด และกระแสแห่งการปฏิวัติกำลังรุนแรง
แม่จึงเป็นฝ่ายปลุกเร้า และให้กำลังใจ ให้กรรมกรหญิง สลัดความโลเล สับสนเสีย
ในวาระสุดท้าย น้องชายของเธอ ได้จบชีวิตลง ท่ามกลางความเศร้าโศกยิ่ง
ค่ำแล้ว ในที่สุด ผีตากผ้าอ้อม ก็ย้อมฟ้าเป็นสีแดง
ดวงอาทิตย์จะลับโลก เช่นเดียวกับ ชีวิตน้อยๆ ที่ด่วนลาลับ ลงเสียแล้ว

สามร่างสามรักสามลาญ
สามพ่ายภัยพาล ลำพังเพราะไร้ลำเค็ญ
สามแสนลำบากยากเย็น
สามแม้เมื่อเป็นประดุจสามยามตาย
สามกายสอดกอดสามกาย
กายหนึ่งนั้นวาย ชีวิตแต่สองยังทรง
ดำรงชีพิตคือผง
คลีดินดำรง ประดาษอยู่เพี้ยงร่างผีฯ (หน้า 78)



10. บทกวีของเปลื้อง วรรณศรี 




บทกวีของเปลื้อง วรรณศรี
พิมพ์อยู่ใน กวีประชาชน (2517) ประวัติผลงานและคำรำลึกเปลื้อง วรรณศรี (2540)
เปลื้อง วรรณศรี
(พ.ศ. 2465 - 2539)

งานบทกวี ของเปลื้อง วรรณศรี ส่วนใหญ่ เป็นกวีการเมือง หรือกวีเพื่อชีวิต
กล่าวถึง ความไม่ยุติธรรมในสังคม และการต่อสู้ เพื่อสิทธิเสรีภาพ และความเสมอภาค ของประชาชน
มีเนื้อหา ทำนองวิพากษ์วิจารณ์ การกดขี่ เอารัดเอาเปรียบ ปลุกใจประชาชน ให้ยืนหยัดต่อสู้
ที่มีลักษณะ ซ้ำซากอยู่บ้าง แต่มีหลายชิ้น ที่เขียนได้อย่าง เห็นภาพชัดเจน, ได้อารมณ์ความรู้สึก
ใช้คำง่ายๆ สั้นๆ สัมผัส และจังหวะ ที่กินใจ
ไม่ว่าจะเป็น ชื่อบทกวี เช่น เห็นอยู่แต่ผู้ยากเข็ญ, ใครไปจุดแสงไฟให้ดาวเด่น, ใช่น้ำตาข้าทาส, เพื่อชีวิตที่ดีกว่า
หรือบางประโยค บางวรรค ที่เห็นภาพชัด มีจังหวะจะโคน ที่ปลุกเร้าอารมณ์ ความรู้สึกสะเทือนใจ
ในสภาพความเป็นอยู่ ของสามัญชนที่ยากจน ตัวอย่างเช่น

หน้าหนาวโอ้หนาวร้าวเหลือ
ขาดเสื้อผ้าคราวหนาวใหญ่
ขาดยาอาหารสะท้านใจ
เจ็บไข้อนาถาข้าทน
เห็นอยู่แต่ผู้ยากเข็ญ
ทุกข์เช่นพวกข้าทุกหน
เป็นเพื่อนเยือนถามยามจน
ล้วนคนยากเข็ญเช่นเรา
เออ - ถ้าคนจนเรือนแสน
ล้าน - แล่นไล่ล้างความเศร้า
ความทุกข์ทั้งปีนี้เอา
แรงเข้าหักเจิ๊้ยนเตียนกอง
น้ำตาที่ไหลหลั่งเลือด
เช็ดเหือดด้วยมือทั้งผอง
ทุกข์ที่คนจนทนครอง
คือคุกจำจองไม่มี”
เห็นอยู่แต่ผู้ยากเข็ญ (ข่าวภาพ, 2494)



11. บทกวีของจิตร ภูมิศักดิ์ - จิตร ภูมิศักดิ์


บทกวีของ จิตร ภูมิศักดิ์
พิมพ์ในนิตยสารต่างๆ ในช่วงทศวรรษ 2500
จิตร ภูมิศักดิ์
(พ.ศ.2473-2508)

บทกวีที่เด่น และเป็นตำนาน ของจิตร ภูมิศักดิ์ ที่ผู้คนกล่าวขวัญถึงอยู่เสมอ
ในยามต่อสู้กับ อำนาจเผด็จการ หลากหลายรูปแบบ ก็คือ บทกวี คำเตือน...จากเพื่อนเก่า”
ซึ่งจิตร เขียนวิพากษ์วิจารณ์ นักหนังสือพิมพ์ ที่ขายตัว” เพื่อแลกกับเงิน
แทนที่จะยึดถือ ความจริง และสัจจะ กลับใช้ปากกา ป้ายสีข้อหา คอมมิวนิสต์ ให้แก่ประชาชน ผู้รักชาติ
นอกจากนี้ ยังปกป้อง และพิทักษ์ อำนาจเผด็จการ
บทกวีเหล่านี้ เคยถูกอ่านบ่อยครั้ง บนเวทีการต่อสู้ สนามหลวง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และอื่นๆ ช่วงหลัง เหตุการณ์ 14 ตุลาคม
เมื่อขบวนการ เคลื่อนไหวต่อสู้ ของประชาชน ถูกบิดเบือน ให้ร้าย จากหน้าหนังสือพิมพ์ ดังเช่นบทนี้

มวลชนย่อมเป็นคน มิใช่ควายที่โง่งม
ทองแท้หรืออาจม เขาย่อมรู้กระจ่างใจ
ใครชั่วสกุลถ่อย จะถูกถุยทั้งเมืองไทย
รัศมีที่เรืองไกร จะสิ้นแววที่เคยงาม
รักเสือต้องรักศักดิ์ เยี่ยงพยัคฆ์สง่างาม
อย่าเพียงพยักตาม ต่อแส้เงินที่กวัดไกว
รักเพื่อนจึงเตือนมั่ง ถ้าไม่ฟังก็ตามใจ
ป้ายสีลาดโคลนไป เยี่ยงนักสู้แบบเฮงซวย
กวีการเมือง, (หน้า 54)

กวีอีกบทหนึ่ง ที่จะละเว้น เสียมิได้ ก็คือ บทกวี ซึ่งโด่งดัง คู่มากับ อีศาน ของนายผี
ที่ผู้คนมักตั้งชื่อเรียกว่า เปิบข้าว อันที่จริงเป็นส่วนหนึ่งของบทกวีชื่อ วิญญาณหนังสือพิมพ์
ซึ่งมีใจความ สะท้อนอัจฉริยะ ในการถอดความจริง อันทุกข์ยาก ของชาวนา
กับอุดมการณ์ แห่งชนชั้น ผู้ถูกกดขี่ ผสานมาเป็น กวีอมตะ
และในที่สุด มีผู้นำมาแต่ง เป็นบทเพลงกินใจ
และปลุกระดม มโนสำนึก ในความสำคัญของชนชั้นชาวนา ได้ดียิ่งทำนอง และจังหวะเพลง เป็นไปอย่างเรียบๆ เท่านั้น
แต่เนื้อหา ถ้อยคำแรงพอ ที่จะเหนี่ยวนำให้ผู้คนนิ่งฟังเพลง ด้วยความเจ็บปวด และสะท้อนใจ

เปิบข้าวทุกคราวคำ จงสูจำเป็นอาจิณ
เหงื่อกูที่สูกิน จึงก่อเกิดมาเป็นคน
ข้าวนี้น่ะมีรส ให้ชนชิมทุกชั้นชน
เบื้องหลังสิทุกข์ทน และขมขื่นจนเขียวคาว
จากแรงมาเป็นรวง ระยะทางนั้นเหยียดยาว
จากรวงเป็นเม็ดพราว ล้วนทุกข์ยากลำบากเข็ญ.... (กวีประชาชน)



12. จงเป็นอาทิตย์เมื่ออุทัย - ทวีปวร 




จงเป็นอาทิตย์เมื่ออุทัย
รวมบทกวีพิมพ์อยู่ในนิตยสารต่างๆ ในช่วงปี พ.ศ. 2488-2522
รวมเล่มครั้งแรกพ.ศ. 2532
ทวีปวร (ทวีป วรดิลก)
(พ.ศ.2471 - )

ทวีป วรดิลก ผู้ใช้นามปากกา ทวีปวร เป็นนักเขียน นักหนังสือพิมพ์
ผู้มีประวัติโดดเด่น ในการต่อสู้ กับอำนาจรัฐ เผด็จการไทย ในยุคต้นทศวรรษ 2490
ตั้งแต่สมัยเป็นนักศึกษาธรรมศาสตร์ ในยุคนั้น
มีบทบาทเคลื่อนไหว ต่อต้านรัฐบาล อย่างแข็งขัน
นับตั้งแต่ คัดค้านเนติบัณฑิตยสภา ที่พยายามลิดรอน สิทธิ ธรรมศาสตร์บัณฑิต
ริเริ่มให้สิทธิ ผู้จบรัฐศาสตร์ จุฬาฯ เหนือกว่า ผู้จบรัฐศาสตร์ ธรรมศาสตร์
จนถึงกบฏแมนฮัตตัน พ.ศ.2494 และขบวนการสันติภาพ ในระยะเดียวกัน
ในปีพ.ศ.2494 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้มีคำสั่ง ให้ลบชื่อนักศึกษา 5 คน
ฐานยุยงให้นักศึกษา กระด้างกระเดื่องต่อรัฐบาล ในจำนวนนี้ รวม ทวีป วรดิลก ไว้ด้วยคนหนึ่ง

"คราใดที่เสียงเพลงแว่วมา
"ฟากฟ้าครามงามประกายเฉิดฉายโดม
รับแสงโสมส่องหล้ารุ่งราศี
เหนือลำนำเจ้าพระยาพาชีวี
เริงฤดีคลื่นขับกล่อมยิ่งน้อมใจ"
ครานั้น หวนนึกถึง ทวีป วรดิลก ผู้แต่งเพลง โดมในดวงใจ นี้ให้แก่ คุณเอื้อ สุนทรสนาน
เป็นที่ระลึก งานชุมนุมศิษย์เก่า เตรียมปริญญา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
และการเมืองรุ่นที่ 6 และบางที ชาวธรรมศาสตร์
ในยุคนี้ อาจไม่ทราบว่าผู้แต่งเพลงอันไพเราะนี้ เป็นผู้ถูกลบชื่อ ออกจากมหาวิทยาลัยแห่งนั้น"

ในจำนวน บทกวีการเมือง ที่โด่งดัง ของทวีปวร วรรคของที่ตรึงใจ นิสิตนักศึกษา ประชาชน
ผู้อยู่ในขบวนการต่อสู้ กับอำนาจเผด็จการ และอำนาจไม่เป็นธรรมสืบมา
ก็คือ "ชัยชนะจะสมปองต้องต่อสู้" และ "จงเป็นอาทิตย์เมื่ออุทัย เกรียงไกรในพลังสร้างสรรค์"
ซึ่งแม้ไม่ใช่วรรค ที่ไพเราะที่สุด แต่เป็นวรรค อันเป็นที่สุด แห่งภารกิจ ของกวีการเมือง ที่ทวีปวร ได้ทำในชีวิตของเขา



13. กวีนิพนธ์ - อังคาร กัลยาณพงศ์ 




กวีนิพนธ์ ของ อังคาร กัลยาณพงศ์
พิมพ์ครั้งแรก 2507
อังคาร กัลยาณพงศ์
(พ.ศ. 2469 - )

เมื่อแรกเผยแพร่ งานกวีนิพนธ์ และเริ่มเป็นที่รู้จักนั้น อาจกล่าวได้ว่า
บทกวีของอังคาร ผาดโผน และแหวกแนว จนเป็นที่กล่าวขวัญ วิพากษ์วิจารณ์กันมาก
โดยเฉพาะผู้รู้ผู้เชี่ยวชาญ ด้านวรรณกรรม แนวจารีตนิยม

เช่น บทที่ว่าด้วยปณิธานกวี

ฉันเอาฟ้าห่มให้ หายหนาว
ดึกดื่นกินแสงดาว ต่างข้าว
น้ำค้างพร่างกลางหาว หาดื่ม
ไหลหลั่งกวีไว้เช้า ชั่วฟ้าดินสมัยฯ

อังคาร เป็นกวี ที่รู้ตัวว่ามือถึง จึงกล้าแสดงความอหังการ ที่จะฝากฝีมือ ไว้ให้สถิตย์ จวบจนไฟประลัยกัลป์ล้างโลก
ขณะเดียวกัน ก็แถลงความมุ่งหมายไว้อย่างชัดเจนว่า แต่งกวีเพื่อศานติ
อาจจะเป็นเพราะ แล้งกวีมาเนานาน
กวีนิพนธ์ของอังคาร จึงกร้าวทั้งคำและความ สร้างความหวั่นไหวให้กับผู้อ่าน
ที่ไม่อาจจะไม่เคยชิน กับบทกวีฝีปากห้าวหาญ ถึงขั้นสาปแช่งผู้คน เช่นในกาพย์บทนี้

ใครดูถูกดูหมิ่นศิลปะ อนารยะไร้สกุลสถุลสัตว์
ราวลิงค่างเสือสางกลางป่าชัฏ ใจมืดจัดกว่าน้ำหมึกดำ
เพียงกินนอนสืบพันธุ์นั้นฤา ชื่อว่าสิ่งประเสริฐเลิศล้ำ
หยาบยโสกักขฬะอธรรม เหยียบย่ำทุกหย่อมหญ้าสาธารณ์
ภพหน้าอย่ามีรูปมนุษย์ จงผุดเกิดในร่างดิรัจฉาน
หน้าติดดินกินขี้เลื้อยคลาน ทรมานทุกข์ร้อนร้ายนิรันดร์เอย ฯ

ถึงยามหวาน กวีอังคาร ก็หวานได้ ถึงยามเศร้า ก็โศกสะเทือนอารมณ์ ไม่แพ้กวีใด ในโลกวรรณกรรมไทย
ด้วยลีลากลอน ที่เป็นแบบฉบับ ของตนเอง ไม่ติดแบบ ครูกลอนสุนทรภู่ เช่นที่กวีไทยส่วนใหญ่ มักจะเป็นกัน เช่น

รื่นรื่นชื่นหอมบุหงาป่าชัฏ พระพายพัดฟ้ามาวางถวาย
กระสันถึงเอวบางนางไม้ ฤาหักหายเสน่หาอาลัย
ชะโงกโตรกตรวยสวยงามง้ำเงื้อม เอื้อมเก็บดาราระย้าระยับไหว
ป่วยเปล่าจะเอาฝากใคร น้องข้าหาไม่ทั้งแดนดิน
เผาะเผาะลำนำน้ำค้างหยาด หนาวพฤกษชาติซอกเหวหิน
จบภวัครอักนิษฐ์พรหมินทร์ หลับสิ้นสุดเวิ้งจักรวาล
ข้าน้อยขลาดเขลาเบาปัญญา ตื่นตาละเมอไปใจสะท้าน
น่าอิจฉาหินผาบาดาล อาภัพอัประมาณนานนักเอย



14. ขอบกรุง - ราช รังรอง 




ขอบกรุง
ทยอยลงในนิตยสารชาวกรุงในช่วงทศวรรษ 2500-2510
ราช รังรอง (รัตนะ ยาวะประภาษ)
(พ.ศ. 2471-2534)

ราช รังรอง คือ นามแฝงของรัตนะ ยาวะประภาษ เป็นหนึ่งในจำนวน นักเขียนสี่มือทอง
ยุคเดียวกันกับอาจินต์ ปัญจพรรค์, รงษ์ วงษ์สวรรค์ และนพพร บุณยฤทธิ์
ทั้งสี่คนรุ่งขึ้นมา เนื่องจาก และเพื่อเป็นตัวแทน กระแสหนึ่งของชนชั้นผู้บุกเบิก การแสวงหาประสบการณ์ชีวิต และผลิตผลงาน
ที่แหวกกรอบระเบียบ และกฎเกณฑ์ ที่จำเจซ้ำซาก
บทกวีของราช รังรอง ใน "ขอบกรุง" ช่วงแรก สะท้อนจิตใจ อันดิ้นรนอยู่ระหว่าง อารมณ์รักใคร่
กับการก้าวไปสู่ความสงบนิ่ง และความสำนึก ในดุลยภาพของธรรมชาติ
ช่วงหลัง นับแต่เดือนพฤษภาคม 2505 เป็นต้นไป
เริ่มต้นจากการ ตัดพ้อต่อว่า โชคชะตาของตนเอง ในฐานะยาจกผู้หลงรักดอกฟ้า
แล้วบทกวีร้อยแก้ว ของราช รังรอง กลับลำหมุนเข้าสู่โลกร้อน มากขึ้นเรื่อยๆ
มีหลายสิ่ง ที่ปลุกจิตวิญญาณของเขา ให้กลายเป็นนักสู้ เขาวางอารมณ์อ่อนไหวลง
และหันไปเลือกเอา ความเคลื่อนไหวทุกด้าน
ไม่ว่าจะเป็นปัญหา จากการรุกของอิทธิพล อารยธรรมตะวันตก ปัญหาความแตกแยกในสังคม วัฒนธรรมป่าคอนกรีต
หรือกระทั่งปัญหาชนชั้น ในบทที่ว่าด้วยความปวดร้าว ราช รังรอง เขียนไว้

ตู้เย็นใบใหญ่จากอเมริกา มีแต่ความแห้งแล้ง
ฉันรู้ว่ามันจะเย็นไปอีกไม่ได้
เมื่อไฟฟ้าแรงสูงจากเขื่อนยันฮี ไม่ปล่อยลงมา
นมสดจากสวิตเซอร์แลนด์ เหลือแต่กระป๋องเปล่า
ฉันรู้ว่า มันจะสร้างความแข็งแรงให้แก่ใครอีกไม่ได้
เมื่อเรือบรรทุกสินค้าไม่มา
ฉันได้แต่ยื่นมืออันซีดเซียวออกไป
เปิดทรานซิสเตอร์จากญี่ปุ่น ที่เพิ่งซื้อถ่านมาใส่ใหม่เมื่อวานนี้
ถ่านไฟฉายที่ทำในเมืองไทย โดยฝีมือคนจีน

และบางทีอาจเป็นข้อสรุปนี้ของราช รังรอง ที่ยังเป็นอมตะมาจนถึงทุกวันนี้

จากหน้าต่างที่เปิดอ้า
ฉันมองเห็นความว่างเปล่า
กำลังรุมล้อมตัวบ้านอันว่างเปล่ายิ่งกว่าความว่างเปล่า
เมื่อฉันทรุดตัวลงนั่ง
ฉันก็รู้ว่าฉันกำลังทำความรู้จักกับความปวดร้าว
ความปวดร้าวที่เกิดจากการเสพย์ติดอารยธรรมของตะวันตก



15. เพียงความเคลื่อนไหว - เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ 




เพียงความเคลื่อนไหว
พิมพ์ในนิตยสารต่างๆ ในช่วงปี 2516-2522 และพิมพ์รวมเล่มครั้งแรก 2517
เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์
(พ.ศ. 2483 - )

เนาวรัตน์ เป็นกวีผู้สืบทอดขนบนิยม และภูมิปัญญาแห่งวรรณศิลป์ไทย ชนิดหาตัวจับได้ยาก
เนาวรัตน์ เดินตามรอยครูกลอนสุนทรภู่ มาโดยความศรัทธา และสมัครใจ
และโดยเหตุที่เนาวรัตน์ เป็นชาวชนบท เขาเติบโตขึ้นมาท่ามกลางไร่นา และอยู่ในลมหายใจของชนบท
เขาจึงสามารถเข้าถึงอารมณ์ความรู้สึก ของกลอนเสภา หรือกลอนบทละคร แบบสุนทรภู่ได้ดี
แม้ว่าในยุคหลัง 2500 นั้น จะมีกวีจำนวนไม่น้อย ที่นิยมการใช้กลอนแปด และเขียนกลอนแปด ได้อย่างดี
แต่จะหาผู้เข้าถึงเอกลักษณ์ กลอนเสภาขุนช้างขุนแผน ซึ่งเป็นต้นแบบกลอนลูกทุ่งแท้ๆ ได้สักกี่คน

กลอนยุคแรกๆ ของเนาวรัตน์ อย่างเช่น บทกวีรวมเล่มใน "คำหยาด" (2512)
ส่วนมาก จะเป็นกลอนรัก เว้าวอน อ้อนออด แต่มุมมองความรักของเขา มีโลกอันซับซ้อน และกฎของธรรมชาติรวมอยู่ด้วย
ทำให้ไม่น่าจะพูดได้ทีเดียวว่า เป็นกลอนสังวาส
มีบางอย่างที่บอกว่า เนาวรัตน์ จะก้าวพ้นไปจาก ขอบเขตอารมณ์รักเพียงอย่างเดียว ได้ในที่สุด
บทกวีของเนาวรัตน์ เริ่มหันเข้าหาพุทธธรรม และธรรมชาติยิ่งขึ้นเรื่อยๆ
จนดูทีว่า เนาวรัตน์ กำลังก้าวเดินไปสู่ การแสวงหาศิลปะบริสุทธิ์
แต่แล้ว เหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 ซึ่งขบวนการนักศึกษา ประชาชน ได้เรียกร้องรัฐธรรมนูญ และขยายตัวเป็นการเคลื่อนไหว
เพื่อความเป็นธรรม ด้านต่างๆ ของสังคม
ในเวลาต่อมา ก็ได้เปลี่ยนแปลง นำพาเนาวรัตน์ ไปสู่เส้นทาง ที่เขาคงจะไม่เคยคิดจะเลือกมาก่อน
ในบทกวี หนทางแห่งหอยทาก ซึ่งเนาวรัตน์เขียน เมื่อวันที่13 ตุลาคม 2516 ก่อนเหตุการณ์ 14 ตุลาคม เพียงวันเดียว
เปลี่ยนเนาวรัตน์ ไปเป็นอีกคนหนึ่ง เขาจงใจใช้กาพย์ยานี 11 ปลดปล่อยเขา จากกลอนแปด ที่ผูกพันตลอดมา
เพื่อให้ความรู้สึก กระชากกระชั้น ของอารมณ์ เขียนบทกวี สนับสนุนการต่อสู้ครั้งนั้น ใจความตอนหนึ่งว่า

การเกิดต้องเจ็บปวด
ต้องร้าวรวดและทรมา
ในสายฝนมีสายฟ้า
ในผาทึบมีถ้ำทอง

มาเถิดมาทุกข์ยาก
มาบั่นบากกับเพื่อนพ้อง
อย่าหวังเลยรังรอง
จะเรืองไรในชีพนี้

ก้าวแรกที่เราย่าง
จะสร้างทางในทุกที่
ป่าเถื่อนในปฐพี
ยังมีไว้รอให้เดิน
(เพียงความเคลื่อนไหว, หน้า 108-109)

งานเนาวรัตน์ มีลักษณะเด่นเฉพาะตัวอยู่แล้ว ในข้อที่ว่า เขาจริงใจเหลือเกินกับความคิด และความรู้สึกที่แสดงออกมา
ดังนั้น เนาวรัตน์ จึงมิได้เขียนบทกวีการเมือง จากทฤษฎีหรือตรรกะ
แต่เขาเริ่มต้น จากความรู้สึกลึกซึ้ง ต่อเหตุการณ์ทั้งหลาย ที่ระเบิดออกมาจากภายใน
ในบทเพียงความเคลื่อนไหว เนาวรัตน์ ระบายความรู้สึกของเขา ออกมาจากความกดดัน ของเหตุการณ์ว่า

"ชั่วเหยี่ยวกระหยับปีกกลางเปลวแดด
ร้อนที่แผดก็ผ่อนเพลาพระเวหา
พอใบไม้ไหวพลิกริกริกมา
ก็รู้ว่าวันนี้มีลมวก"

จาก ลมวก นี้ เนาวรัตน์นำคลี่คลาย เหตุการณ์ตอนจบ บทกวี เพียงความเคลื่อนไหว ของเขาว่า

พอเสียงร่ำรัวกลองประกาศกล้า
ก็รู้ว่าวันพระมาอีกหน
พอปืนเปรี้ยงแปลบไปในมณฑล
ก็รู้ว่าประชาชนจะชิงชัย”

    _________________
ปลูกต้นรักเต็มลานบ้านไร้รัก
คอยให้คนมาทักมาถามหา
ยังไม่มีแม้เงาเฝ้ารอมา
จนดอกรักโรยราคาต้นรัก

หรือว่ารักไร้ค่าราคาถูก
จะได้ปลูกต้นโศกต้นอกหัก
ให้หัวใจคนจรมาผ่อนพัก
พอได้ทักได้ทายหัวใจกัน